ASS is de nieuwe benaming van de drie diagnoses die gesteld zijn over autisme (PDD-NOS, Asperger en Klassiek Autisme). Het is een sociale beperking die bij alle niveaus kan voorkomen. De dubbele diagnose (autisme en een verstandelijke beperking) brengt specifieke zorg en begeleiding met zich mee.
Kenmerken ASS
- Communicatie: mensen met ASS hebben moeite om zich in te leven in een ander. Eigen emoties kunnen ze moeilijk herkennen. Ze kunnen iemands gedrag moeilijk voorspellen. Ook begrijpen ze de emotie van een ander niet.
- Fixaties: er is sprake van repeterend gedrag en beperkte interesses. Bijvoorbeeld: ronddraaiende dingen zoals molens en wasmachines, speciale hobby’s, verzamelen. Ze kunnen sterk gericht zijn op feiten en weetjes.
- Problemen met taal: mensen met autisme nemen alles letterlijk. Vaak begrijpen ze de dubbele betekenis van een grap niet. Synoniemen en uitdrukkingen kunnen voor verwarring zorgen. Bijvoorbeeld: In geloof kun je bergen verzetten. Als je hand je op de verkeerde weg brengt, hak hem dan af. Jezus is de weg.
- Aandacht voor detail: mensen met autisme verwerken informatie als losse elementen en niet als een geheel. Bijvoorbeeld: Ze horen een klein onderdeel van een verhaal en snappen de clou niet. Of ze zien een een klein dingetje waar ze op gefixeerd raken. Zonder het grote geheel te overzien.
- Moeite met plannen en weerstand tegen veranderingen: mensen met autisme vinden het moeilijk om te overzien hoe hun dagritme eruit ziet. Als er plotselinge veranderingen zijn, kunnen ze daar in paniek van raken (gillen, agressief of druk gedrag).
Begeleiding en tips voor pastorale bezoeken en (individueel) bijbelonderwijs aan mensen met ASS
Het is belangrijk om te weten of de persoon die je begeleidt, naast een verstandelijke beperking ook een vorm van autisme heeft. Autisme vraagt om een specifieke benadering.
- Wees duidelijk in je begeleiding, geef structuur. Iemand met een verstandelijke beperking met ASS weet zo wat hij kan verwachten. Dat geeft rust. Leg stap voor stap uit wat je gaat doen. Voor mensen die moeite met praten hebben, zijn pictogrammen prettig om mee te werken. Mocht je toch afwijken van het programma, dan is dat niet erg, mits je het duidelijk vertelt: ‘Vandaag gaan we eerst zingen, maar we gaan niet knutselen. We gaan deze keer naar buiten om te luisteren naar de geluiden in de natuur.’
- Besef dat mensen met ASS moeite hebben met het inschatten van emoties van anderen. Blijf zelf kalm en duidelijk als je opdrachten geeft. Zo blijf jij een stabiele persoon, die ze kunnen vertrouwen.
- Let goed op de lichaamshouding. Als je onrust of spanning ervaart, kun je daar naar vragen: ‘Ik merk dat je veel wiebelt met je been. Is er iets wat je niet fijn vindt?’ Als iemand niet gemakkelijk kan praten, laat hem dan smileys aanwijzen om zijn gevoel te begrijpen. Geef hem de tijd!
- Als je zelf irritatie of ongeduld ervaart (wat heel begrijpelijk is), benoem dan deze gevoelens: ‘Ik merk dat ik niet zoveel geduld heb, zou je …. ‘(verwoord wat je graag wil.). Neem zelf een time-out als dit mogelijk is, en benoem dit.
- Geef mensen met autisme ‘schakeltijd’. Als je vraagt of ze willen ophouden met kletsen, wiebelen of als ze mogen opruimen, geef dan een duidelijke opdracht: ‘Over twee minuten is de tafel netjes’, of: ‘ik wil dat het binnen 10 tellen stil is.’
- Als iemand een bepaalde fixatie of hobby heeft, mag je hier aandacht aan geven. Maar beperk de ‘praattijd’: ’Je hebt nu 5 minuten over je trein gepraat, nu gaan we uit de Bijbel lezen.’
Dus: Wees duidelijk en doe dit op een rustige en vriendelijke manier.
Interessante websites
http://www.sclera.be/nl/vzw/home – voor het gebruik van pictogrammen
http://www.kennispleingehandicaptensector.nl/gehandicaptenzorg/Gehandicaptenzorg-Autisme.html – site met informatie over de dubbele diagnose verstandelijke beperking en autisme.
Literatuur over ASS
Colette de Bruin: Geef me de vijf (praktische begeleidingstips voor mensen met autisme)
Filmpjes
Een moeder vertelt over haar twee zoons met de dubbele diagnose autisme en verstandelijke beperking