Onderwerp
Veel kerken zenden het geluid van kerkdiensten uit via internet. Dit gebeurt als vervanging van het jarenlang gebruikte kerktelefonie systeem. Dat heeft vooral een diaconale betekenis voor de eigen gemeenteleden. Sommige kerken zenden beeld en geluid uit en willen daarmee ook mensen buiten de eigen kring bereiken. Dat heeft consequenties voor de dienst en voor de techniek. Deze informatie is bedoeld voor kerken die daarmee al werken of die het plan hebben daarmee te gaan werken.
Toelichting
In Nederland zenden volgens de laatste schattingen meer dan 2000 kerken het geluid van hun kerkdiensten uit via internet en meer dan 250 kerken zenden zowel beeld als geluid uit via internet. Vooral het aantal kerken met beelduitzendingen groeit jaarlijks. Waarom doen kerken dat?
1. Voor de eigen gemeenteleden.
Voor veel kerken staat voorop de zorg voor gemeenteleden die de kerkdiensten tijdelijk niet of helemaal niet meer kunnen bezoeken. Na een langere periode zullen de meeste aanwezigen in de dienst hen niet eens meer kennen of alleen nog maar van naam kennen.
Vaak zijn dit ook de broeders en zusters die een stuk eenzaamheid ervaren en die zeer gelukkig zijn als ze de dienst weer kunnen “meemaken”. Wie wel eens een DVD van een kerkdienst meegenomen heeft naar iemand die al jaren niet meer in de kerk was geweest, weet hoeveel extra vreugde de beeldinformatie oplevert naast de misschien al bekende geluidsinformatie. Want een kerkdienst is meer dan naar een preek luisteren, het is ook iets beleven van de gemeenschap. Juist die zorg voor ouderen die thuis of in instellingen moeten verblijven is vaak een belangrijk motief om kerkdiensten in beeld en geluid uit te gaan zenden. Daarnaast zijn er ook altijd kerkleden in gezinnen met jonge kinderen die “oppasdienst thuis” hebben. Zo zijn vaak meer dan 10 % van de volwassen gemeenteleden potentieel geïnteresseerd om de kerkdienst via internet “live” mee te maken.
Daarbij komt dat het aantal ouderen en minder validen in de komende jaren zal toenemen, terwijl tegelijkertijd voor hen de mogelijkheden om die moeilijke jaren in een bejaardentehuis door te brengen, afnemen.
Uit o.a. ND artikelen blijkt dat de beeldgerichtheid onder de ouderen ook steeds meer toeneemt en dat velen nu al over een tablet of iPad beschikken om met hun (klein)-kinderen contact te hebben. De stap om die dan ook te gebruiken voor de kerkdienst is eenvoudig te maken.
2. Voor kijkers buiten de eigen gemeente
Er is een aantal kijkers, naast ouderen en eenzamen, die vaak vroeger wel kerkelijke banden
hebben gehad en nu op de zondagmorgen heil zoekt op de televisie. Het zijn de kijkers naar SBS6
(Hour of Power) (enkele jaren geleden nog 45.000 nu – mede door de negatieve publiciteit –
gedaald naar minder dan 10.000 kijkers) die daarna gemakkelijk overschakelen naar Nederland
Zingt (EO – 70.000 kijkers) en dan …. Ja, dan zijn er 2 mogelijkheden, of luisteren naar een
kerkdienst met alleen geluid of zoeken naar een dienst live met beeld en geluid via internet
(daarvan zijn er al meer dan 250 te vinden). Ook in eigen kring zijn er (oudere) mensen die zo de
hele zondagmorgen aan de buis zitten.
Het referentiekader van de kijkers buiten de eigen gemeenschap is een televisie-uitzending. Zendtijd voor Kerken heeft in de afgelopen decennia laten zien hoe je als kijker een kerkdienst kunt meebeleven. Maar dat niveau kun je als plaatselijke gemeente, zeker niet wekelijks, niet realiseren. Welke gemeente is in staat en bereid om wekelijks met een ploeg van tientallen mensen voor beeld, geluid en licht in touw te zijn?
Toch leert de ervaring dat, met voldoende publiciteit, wel een aantal mensen bereikt kan worden dat anders de kerkdeur niet zouden hebben gevonden. Via een televisie uitzending kan men als het ware anoniem binnendringen in een huiskamer. Belangrijk is dan goed te beseffen als gemeente hoe je binnen wil komen en wat je wilt vertellen. Kerken die regelmatig met laagdrempelige diensten (vriendendiensten) werken, waar ook vrienden en relaties die geen regelmatige kerkgang gewend zijn zich aangesproken voelen, weten hoe lastig het is om mensen ook zo ver te krijgen dat ze mee gaan. Die kerken zouden misschien al gelukkig zijn als er 20 “vreemdelingen” de dienst komen bezoeken, maar het aanzetten van een TV of laptop maakt zo’n eerste kennismaking wel eenvoudiger en daarmee bereik je dan misschien wel het dubbele aantal. Sommige kerken hebben ook de mogelijkheid het opgenomen signaal niet alleen via internet maar ook via de lokale omroep uit te zenden, maar dat heeft ook gevolgen voor de technische en inhoudelijke beeldkwaliteit.
Conclusie: Je kunt meer mensen buiten bereiken als de uitzendingen kwaliteit hebben. Kwaliteit inhoudelijk (verkondiging, muziek, zang, verstaanbaarheid), maar ook technisch (breedbeeld, High Definition (HD) i.p.v. Standard Definition (SD) – minmaal 720i) en regietechnisch (meerdere camera’s, afwisselende regie waar mogelijk, beamerbeeld waar nodig meenemen -Picture in Picture – )
Waar dat gebeurt profiteren natuurlijk ook de eigen kerkleden (zie a) daarvan mee.
Kiezen dus.
Kerken (gemeentes) die de kerkdienst(en) willen uitzenden via internet (eventueel de lokale omroep), doen er dus verstandig aan vooraf een analyse te maken van de doelgroep die ze willen bereiken. Gaat het vooral om de pastoraal-diaconale behoefte om ouderen en zieken weer meer bij de gemeenschap te betrekken dan voldoen op dit moment oplossingen zoals die in een aantal kerken al gebruikt worden.
Kerken die ook via de lokale omroep willen uitzenden en via internet mensen van buiten willen bereiken zullen meer moeten investeren in camera’s, beeldmixers, regiemogelijkheden en belichting en ook musici en andere “performers” in de dienst leren omgaan met de mogelijkheden en onmogelijkheden van de technische hulpmiddelen.
Ook het beschikbare budget speelt daarbij een rol. Als prijsindicatie: Een minimale SD oplossing voor ca. € 7500 tot een praktische HD oplossing ook geschikt voor de lokale omroep voor ca. € 25.000. *)
En nu verder…
Als we dan zover zijn en de uitzendingen vinden iedere zondag plaats en deze zijn ook later (Video on Demand) nog te bekijken, wat moet er dan verder gedaan worden?
- Zorgen voor continuïteit.
Vanzelfsprekend (?) is de hele gemeente betrokken bij het project om de diensten integraal en live uit te zenden en bij de eerste diensten wordt misschien veel “uit de kast” gehaald. Musici (organisten en bandleden) willen zich laten horen, de predikant heeft een nieuwe stropdas gekocht en de kerkraad denkt bij het welkom ook aan de meekijkers, door bij zijn welkom voor hem direct in de camera te kijken. Bij het zingen gaat de gemeente enthousiast staan (de gemeentezang klinkt dan direct al veel beter) en alles volgt zonder onnodige pauzes vloeiend op elkaar.
Hoe lang houdt iedereen dat vol? Communicatie kan daarbij helpen. Maak bekend hoeveel kijkers/luisteraars van deze gelegenheid gebruik maken, interview een luisteraar uit de verschillende doelgroepen voor het kerkblad en vraag die ook rustig wat hij/zij mooi vond en waarom en wat er, b.v. in de techniek (regie en cameravoering) nog verbeterd kan worden.
Maar ook de bemensing van het technische team vraagt aandacht. Zorg er voor dat die taak niet op de schouders van 1 of 2 mensen komt te liggen maar zorg voor een team, waar de opgedane ervaringen met elkaar worden gedeeld en waar ook aan de opleiding van nieuwe teamleden wordt gewerkt.
- Contactzorg
Zorg voor contactmogelijkheden. Laat voor de uitzending in plaats van lege kerkbanken zien wat er gaat gebeuren, welke voorganger straks spreken, wat de liturgie is, welke liederen zullen worden gezongen. Als het ware een kort programmaoverzicht. Vermeld daarbij al hoe contact kan worden opgenomen, b.v. via een contactformulier op de website of via een e-mailadres. Dat is natuurlijk in de eerste plaats voor de kijkers die geen lid van de gemeente zijn. Gemeenteleden zullen meestal de contactmogelijkheden wel kennen, dat is tenminste wel te hopen. Het vermelden van een telefoonnummer raden we af, want het betekent dat er na iedere dienst iemand klaar moet zitten die bovendien ook nog lang daarna nog benaderd kan worden. Zendtijd voor Kerken heeft wel altijd zorg gedragen voor een nazorgteam in de gemeente waar een opname werd gemaakt maar dat loonde ook bij het aantal reacties , 20 – 50 reacties bij een tv uitzending. Maar bij een aantal kijkers van 40.000 is dat maar 0,5 tot 1 pro mille! Uitgaande van 50 kijkers betekent dat 1 telefoontje over 20 uitzendingen!
Verwijzen naar een heldere website met goede contactmogelijkheden, ook direct na de uitzending geeft kijkers voldoende mogelijkheden maar remt ook tegelijk de soms negatieve en vijandige reacties af.
Zorg wel dat alle e-mails met reacties snel en zorgvuldig worden afgewikkeld en dat daarbij ook de nodiging voorop blijft staan. - Wees bewust van aanpassing van kerkdienst op de hoorder/kijker. Wat is de boodschap en hoe breng je die over op niet betrokken kerkleden, vrienden van de gemeente en toevallige ‘zappers’. Dit kost tijd en investering om de kerkdiensten zo vorm te geven dat deze kijkers bereikt worden.
- Zorg voor een goede regeling voor wat betreft de rechten met betrekking tot gebruik van muziek in kerkdiensten die via Internet worden uitgezonden.
- Maak goede afspraken met betrekking tot privacy van gemeenteleden en het publiceren van beelden via internet.
- Zet de stream van de kerkdienst op een eigen herkenbare website omgeving, waarbij naast duidelijk buttons naar eigen gemeente ook buttons aanwezig zijn voor bijvoorbeeld Alpha Cursus of verwijzingen naar psycho/sociale/pastorale hulp.