Anoniem in de kerk zitten, is er niet meer bij, als kerken hun diensten in beeld op internet zetten. Of valt het mee?
Overal en nergens hangen camera’s. Ook in steeds meer kerken word je tegenwoordig zomaar gefilmd. Nu ja, zomaar? Kerken denken er juist goed over na, vertelt Wouter Bin, medewerker van Kerkdienstgemist.nl. Dit bedrijf verzorgt voor bijna 1250 kerken audio- en video-uitzendingen op internet. Je kunt zo tijdens de kerkdienst, maar ook later nog, overal in de wereld zo’n dienst volgen. Het aantal kerken dat de kerkdiensten óók in beeld brengt, groeit sinds 2010 langzaam maar gestaag, vertelt de medewerker. Zo’n 15 procent van de kerken inmiddels. Juist als kerken de overstap overwegen van audio (geluid) naar video (geluid en beeld) denken ze goed na of en welke gevolgen dat voor de kerkgangers heeft, zegt Bin.
Video-uitzendingen kennen duidelijke voordelen, merkt Robert Kloek. Hij regelt en coördineert de beeldregistratie van de vrijgemaakt-gereformeerde kerk De Bron in Hardinxveld-Giessendam. In het nieuwe kerkgebouw zijn camera’s geïnstalleerd om de kerkdiensten uit te zenden. Zo krijgen gedwongen thuiszitters – ouderen, zieken en ouders met kleine kinderen – toch de dienst mee. Ze horen wat er wordt gezegd en zien wat er gebeurt. Robert Kloek maakte mee dat bij een begrafenis familie uit Canada live meekeek via de drie camera’s in de kerk.
De kwetsbaarheid van het uitzenden van kerkdiensten is misschien wel de kwetsbaarheid van de dienst zelf: enerzijds is het een openbare, publieke bijeenkomst, voor iedereen toegankelijk en tegenwoordig vaak uitgezonden via internet, anderzijds worden er heel persoonlijke mededelingen gedaan en tere gebeden opgezonden. Een rondje over het internet bevestigt die indruk: allerlei kwetsbare informatie zwerft er groen en rijp rond – het overlijden van een dierbaar familielid van broeder M., de verwijdering van een tumor bij zuster H., de psychische problemen in het gezin van K.
Maar, vertelt Kloek, hij kreeg sinds de start in 2011 geen enkele klacht over de beelduitzendingen. ‘Vroeger werd de kerkdienst met die mededelingen en gebeden op een casettebandje opgenomen. Waar dat bandje vervolgens overal terechtkwam, wist je ook niet.’ Zijn kerk heeft als beleid dat mensen niet van dichtbij in beeld gebracht worden. Er wordt niet ingezoomd op de gezichten, je ziet ze niet zingen. De videobeelden tonen de kerkzaal van bovenaf of de dominee. ‘Als een kindje wordt gedoopt of bij een belijdenisdienst zie je wel mensen op het podium. Maar dat wordt juist gewaardeerd. ‘Vaak wordt de dienst later aangevraagd op dvd.’
portretrecht
In een notitie van het Bureau Juridische Zaken van de Protestantse Kerk in Nederland staan uitgebreide aanwijzingen over wat rondom het auteurs- en portretrecht wel of niet mag. Degene die filmt, de kerk dus, moet er rekening mee houden dat personen ‘niet door de opnamen in hun belang geschaad mogen worden. Zo’n belang is bijvoorbeeld om niet op belachelijke wijze neergezet te worden.’ Volgens Bin doen kerken er verstandig aan op een bordje bij de ingang aan te geven ‘dat er video-opnamen worden gemaakt’, wat de PKN ook aanbeveelt.
Er zijn alternatieven: slechts één deel van de kerkzaal filmen waar mensen gaan zitten die weten dat daar gefilmd wordt, of de kerkdiensten via een besloten netwerk (intranet) uitzenden, wat vooral in bevindelijk-gereformeerde kerken gebeurt. Alleen leden met een gebruikersnaam en wachtwoord hebben dan toegang.
Daar is in Hardinxveld-Giessendam bewust niet voor gekozen, vertelt Kloek. ‘We willen een open, transparante gemeente zijn. Mensen uit de regio wisten ons om die reden te vinden in de afgelopen jaren. Daar passen de open uitzendingen bij.’ ◆
bron: Nederlands Dagblad 23 januari 2016 Auteur: Gerard ter Horst