In Nederland noemen we iemand doof als hij of zij 90 decibel of meer gehoorverlies heeft. De ene persoon ziet doofheid als beperking, de ander beschouwt zichzelf juist als culturele minderheid.
Prelinguaal of postlinguaal doof
Er zijn verschillende soorten doofheid. Zo zijn er mensen die doof zijn geboren of voor hun derde levensjaar doof zijn geworden. Dit houdt in dat zij doof waren voordat de ontwikkeling van gesproken taal op gang gekomen is, daarom worden zij prelinguaal doof genoemd (Letterlijk: voor de taal – doof). Doordat de gesproken taal (nog) niet ontwikkeld is, is leren praten vaak moeilijk. Ze horen zichzelf niet en hebben geen referentiekader om mee te vergelijken.
Iemand die na de ontwikkeling van gesproken taal doof geworden is, is postlinguaal doof (letterlijk: na de taal). Zo kan iemand bijvoorbeeld als kind of als volwassene doof geworden zijn. Dit kan meerdere oorzaken hebben, bijvoorbeeld door een ongeluk of hersenvliesontsteking.
Volwassenen die plotseling doof worden, worden ook wel ‘plots- of laatdoof’ genoemd.
Gebarentaal
Voor veel dove mensen is de gesproken taal minder toegankelijk omdat ze de klanken niet kunnen horen en omdat niet elk woord even makkelijk op de lippen is af te lezen. Veel doven zijn geoefend in het liplezen maar eerlijkheid gebied te zeggen dat maar een heel klein deel van een zin uit liplezen opgemaakt kan worden. Daarom maken de meeste dove mensen gebruik van gebarentaal. In deze taal staan de handen, het gezicht en de ogen centraal. Alles in de gebarentaal is zichtbaar.
Korte historie van de Nederlandse gebarentaal (NGT)
In Nederland werd er in 1790 voor het eerst les gegeven aan dove kinderen in gebarentaal. De kerk speelde hier een belangrijke rol in. Mensen die de Heilige Sacramenten niet konden ontvangen zouden, volgens sommigen, niet naar de hemel kunnen. Hierdoor werd er gezocht naar mogelijkheden om dit toch over te brengen.
Van 1880 tot 1985 het gebruik van gebarentaal verboden omdat dit slecht zou zijn voor de taalontwikkeling van dove kinderen. Lessen werden dus in gesproken taal gegeven en men gebruikte zelfs lijfstraffen om de kinderen de gebaren af te leren. Desondanks bleven de dove mensen onderling wel met elkaar communiceren in gebarentaal. Hierdoor ontstonden er diverse varianten (dialecten) rondom de 5 dovenscholen in Nederland. Vanaf 1985 werd de gebarentaal steeds vaker weer toegestaan. Op de huidige dovenscholen wordt tegenwoordig tweetalig onderwijs gegeven. Ook kiezen sommige ouders ervoor hun kinderen naar een reguliere school te sturen met een tolk Nederlandse gebarentaal.
Kort filmpje over het ontstaan van het dovenonderwijs:
Niet universeel
De verschillende dialecten zijn een bewijs dat taal ontstaat waar taal nodig is. Vandaar dat de gebarentaal, in tegenstelling tot wat veel mensen denken, niet universeel is. Net als gesproken taal, kent ieder land zijn eigen gebarentaal. Soms zijn er wel overeenkomsten tussen sommige gebarentalen. Zo komen de Nederlandse, Amerikaanse en Franse gebarentaal veel overeen.
Wil je meer weten over gebarentaal, lees hier verder.
Gebarentaal leren
Kom je als professional veel in aanraking met een doof gemeentelid dan is een gebarentaalcursus aan te raden. Wel is het zo dat je veel moet blijven oefenen omdat het anders snel wegzakt. Met de komst van de techniek en digitalisering is voor horende mensen het aanleren of ophelderen van enkele woorden in gebarentaal versimpeld. Zo zijn er diverse app’s ontwikkeld voor op de smartphone waarin je filmpjes van gebaren kunt opzoeken.
Bekijk dit algemene filmpje eens om te ervaren hoe het is om gebarentaal te gaan gebruiken:
Cursussen
Er zijn verschillende organisaties die gebarentaal-cursussen aanbieden. Hieronder vind je een beknopt overzicht.
- NBTG.nl/cursusgebarentaal.
- Op de website van het Gebarencentrum vind je per provincie de plaatsen waar zij cursussen organiseren.
- Cursussen voor ouders en professionals aan worden aangeboden door Kentalis.
- gebarentaalvooriedereen.nl (Amsterdam, Arnhem, Dordrecht, Eindhoven, Leiden, Rotterdam en Utrecht).
- gebaarede.nl (Ede, Nijkerk, Alphen aan de Rijn en ’s Hertogenbosch).
- lerengebaren.nl.
- onlinecursusgebarentaal.nl (alleen online).
Gebarenwoordenboek
- gebarencentrum.nl/gebaren Op deze website staan verschillende mogelijkheden om gebaren op te zoeken op woord.
Apps ter ondersteuning
 |
|
 |
|
 |
|
 |
|
Christelijke gebarentaal
Ook voor christelijke termen zijn gebaren. Hierdoor is alles wat met het geloof te maken heeft, toegankelijk via gebarentaal. Door de 5 variaties in gebarentaal kunnen sommige gebaren iets van elkaar verschillen maar over het algemeen zijn de gebaren wel hetzelfde.
In 2013 heeft het gebarencentrum een DVD uitgebracht met 836 gebaren rondom geloof en kerk.
Op Dovenzorg is de link: ‘De Gebarenhof’ te vinden. Hier staan alle bijbelse personen, alle bijbelboeken en alle bijbelse begrippen. Ze zijn op alfabetische volgorde gesorteerd en alle woorden zijn in afzonderlijke filmpjes op te zoeken.