Preek ‘Single in de kerk’
Door ds. Matthijs Haak
n.a.v. Genesis 2 en Marcus 12
1 Single en de kerk: taboe?
Toen ik een tijdje geleden zo eens aan die en die vertelde dat ik een serie preken ging houden over wel/geen relatie, lichamelijkheid en seksualiteit viel me op dat de reacties nogal verschilden.
Gaat het over Hooglied. ‘Zo…’ (stilte). Hooguit: hoor je niet zo vaak preek over…(en dan niks). Want ja, dat gaat over seks enzo. Ga je natuurlijk niks over zeggen. Gaat het over Efeziërs 5, volgende week: geheim van het huwelijk. O: goed, nodig; ga zo door. Dat is vertrouwder terrein; tongen los. En daar tussenin over single-zijn. Mmm…. Of: aha, gaat dat over 1 Korintiërs 7 waar apostel Paulus zegt dat hij zou willen dat iedereen was zoals hij (nl. ongetrouwd)? Of: ik hoop vooral niet dat je gaat zeggen…. Of: over single-zijn; dán zul je kritisch publiek hebben!
Single zijn en de kerk: (hoe) gaat dat samen? Roept dat verlegenheid op om het daarover te hebben: voor getrouwden en misschien ook voor singles zelf?
Begin je er wel eens over in de kerk/kring/huisbezoek dat je single bent wat dat voor je betekent? Of vind je dat iemand anders je daarnaar moet vragen? Of is dat meer iets voor privé (vriend/in)? En als het in gesprek daarover gaat: is dat goed of vind je eigenlijk snel wat ongemakkelijk om over te hebben of roept het misschien vooral frustratie op? Kortom: hoe is het om het vanmorgen over single-zijn te hebben?
Andersom: als jij relatie hebt/getrouwd bent: vraag je iemand die single is wat dat voor diegene betekent? Of vind je dat moeilijk? Ben je bang domme dingen te zeggen/vragen of te kwetsen – wacht je misschien liever af tot die ander erover begint? Heb je soort idee: lastig want hij/zij is niet getrouwd en dat is eigenlijk – al zeg je niet met zoveel woorden – ‘normaal’?
Er gaat wel eens wat mis in de kerk als het over singles gaat. ‘Heer, wilt u zijn met de zieken, degenen die geen baan hebben en zij die single-zijn’ bad eens iemand. Zo! Val je in die ‘categorie’?
Soms hoor je dat single-zijn, ondanks dat daar wel meer aandacht voor komt, nog een redelijk taboe is in de kerk. Voor niet-singles maar net zo goed voor singles zelf. Voor Delfshaven denk ik niet gelijk, maar wel opvallend dat best vaak gezegd werd wat ik niet zou moeten zeggen. Herken je dat? Hebben wij hier, laten we bij onszelf beginnen, in de kerk genoeg woorden, ruimte en vertrouwen om het daarover te hebben of is het snel: hoe is het met je relatie met de Heer? Of eerder: hoe gaat het op je werk? Ook belangrijk, natuurlijk, maar het is niet goed als dat betekent dat je eigenlijk andere, wezenlijke, dingen uit de weg gaat.
Gemeente: als er een plek is waar single-zijn ter sprake kan komen dan is dat hier, in de kerk. Net zoals we vorige keer bij Hooglied ontdekten: een plek normaal om over seksualiteit te hebben: de kerk. Want wij zijn van de Heer: met alles erop en eraan, met wat we wel/niet aan relaties hebben. En alles wat we wel en niet hebben hoort allereerst in ons leven met Hem, in de gemeente.
En dan is het goed om ook bij single-zijn stil te staan. Nederland kent 2,3 miljoen singles. Ongeveer 37% van de huishoudens bestaat uit 1 persoon (CBS, 2011). En de verwachting is dat dat aantal alleen maar zal stijgen in de komende tijd. Ook in de kerk neemt het aantal singles toe, vooral in stadskerken. In de voorbereiding las ik van een gemeente waarin 1/3 van de gemeente single was (gerekend vanaf 25 jaar) en ook onze gemeente kent heel wat singles. Dan is het raar om te zeggen: moet het daarover gaan of laat dat maar over aan pepper love to date of aan Funkyfish.nl.
Eerder de vraag stellen: is de kerk eigenlijk wel single-proof? Welke plek hebben singles in de kerk als het gaat om geven en te ontvangen. Vooral: ervaren en leven we inderdaad wat we straks krijgen aan het Avondmaal: Christus is alles in allen (GK125)? Hij is bepalender voor ons leven dan single-zijn, getrouwd zijn, hetero of homo, wel/niet op zoek naar relatie. Zijn wij zo?
2 In relatie geschapen; tot relatie verlost.
Wat zegt de Bijbel over single-zijn? De eerste single – vertelt Genesis 2 – is Adam. Heel subtiel zegt (dacht!) God: ‘het is niet goed dat de mens alleen is’ (2:18). Hij mist een helper; een ‘tegenover’ (Naardense Bijbel). En God laat Adam zijn single-zijn ook ervaren. Alle dieren gaan aan hem voorbij; die blijken niet bij hem te passen. Wie dan wel? Een nieuwe scheppingsdaad is nodig. God zelf geeft wat Hij Adam eerst liet missen. Uit Adam – een rib uit zijn lijf – maakt God zijn tegenover: ‘eindelijk een gelijk aan mij’ zegt Adam. Helemaal gelijk en toch ook echt anders (tegenover). Eindelijk: je hoort daarin dat hij echt op die ander zat te wachten.
Gemeente: het is opvallend. Ik kwam cijfer tegen: 98 % vd 2,3 miljoen singles op zoek naar een relatie. Dát is Genesis 2. Wat een sterk boek toch die Bijbel: hoewel Nederland telkens minder van God en gebod willen weten, blijkt wat God zegt in zijn Woord steeds werkelijkheid te zijn. ‘Het is niet goed dat de mens alleen is’ zegt de HEER bij de schepping. ‘Ja’, zegt 98% van de singles in Ned. ‘God heeft gelijk, we willen een tegenover’.
Hoe is dat cijfer onder christenen: hoe is voor jou? Zoeken christenen net zo hard een tegenover? Mogelijk anders (cijfers) maar dan heeft het er o.a. mee te maken dat christenen zeggen niet te zoeken omdat ze geloven dat God wel iemand op hun levensweg zal plaatsen. In dat geval sta je wel open voor of verlang je naar die man/vrouw.
Onze wordingsgeschiedenis vertelt: God heeft de mens gemaakt in relatie. Het evenbeeld van God is de mens in het verschil van de geslachten, man en vrouw (G 1:26). Zo heeft God het bedacht. Als God die twee bij elkaar brengt dan zie je dat Adam helemaal uit z’n dak gaat (cf. Hooglied). En ze geven zich aan elkaar, hechten zich aan elkaar. Dat is het geheim van het huwelijk waarover het volgende week in het bijzonder zal gaan. Een groot geheim van intieme verbondenheid tussen twee mensen. Het staat volgens de Bijbel symbool voor het grote wereldgeheim: de liefde tussen Christus en de gemeente (Ef.5).
Wacht even – denk je nu misschien. We zouden het over single-zijn hebben en nou begin je over het huwelijk. Ja – je hebt gelijk. D.w.z.: ik begin er niet over; zo staat het in de scheppingsgeschiedenis. Wat betekent dat dan voor singles? Misschien eerst dit: als je die ander mist, is dat gevoel terecht. Juist deze basisgeschiedenis van de schepping bepaalt ons erbij dat God ons in relatie heeft gemaakt. En hoe wezenlijk de intieme relatie tussen twee mensen is; in het aardse en in geestelijke. Voor ons telt vandaag vaak wat je presteert, hoe ver je het hebt geschopt in je leven, hoeveel seks je wel/niet hebt en of je dat als hetero of homo hebt, wat je verdient enz. Op een feestje vragen we: wat doe jij in het dagelijks leven? Zo, doe jij dát (dan blijf ik nog even kletsen). O, dát (dan loop ik door). Die dingen bepalen voor ons zomaar wie je bent (identiteit). De Schepper heeft dat anders gemaakt. Niks mis met al die andere dingen, maar de basis van ons menszijn ligt in de relatie. En vaak voelen wij dat ook heel goed!
Dus…singles incompleet? Is de boodschap vanmorgen: ga (harder) op zoek/bidden om die tegenover voor jou? Volg vooral een date-cursus of schrijf je op dating-site? Nee. In de kerk zeggen we minstens twee dingen over relaties: ja, basaal (schepping). Maar net zo goed, nog dieper: God is niet blijven staan bij de schepping. Wij zijn kerk van Christus, Gods Zoon, de Verlosser.
Het is vandaag 1ste Advent. Gods Zoon is ‘ingebroken’ in deze wereld, in onze tijd, mens onder de mensen geworden.
Prachtig wordt duidelijk in Mrc.12. welke diepe bedoeling de Schepper had met relatie en de huwelijksband. De Sadduceeën die niet geloven in de opstanding leggen de Heer die moeilijke vraag voor over zeven mannen die met dezelfde vrouw trouwden: met wie zal zij later getrouwd zijn? Hun vraag onderstreelt het grote belang v huwelijk (Gen.2, denk ook aan geschiedenis even geleden op dankdag: dochter Jefta; rouw omdat ze maagd bleef) in Israel met het oog op de komst van Messias. Met wie is zij straks getrouwd, vragen Sadduceeën. Achterliggend: dit kan niet; dus er is geen opstanding.
Christus zegt niet alleen dat zij zeer dwalen en Gods kracht niet kennen. Jezus zegt iets opvallends over de intieme relatie tussen man en vrouw: wanneer mensen uit de dood opstaan, trouwen ze niet en worden ze niet uitgehuwelijkt maar ze zijn als engelen in de hemel (25). Veel van jullie bekend met Bijbel, misschien kijk je niet zo van op. Maar, let op: dat wezenlijke dat de Schepper in schepping legde, liefde tussen man en vrouw; gumt Jezus dat nu uit? Zegt Jezus nu: maakt niet uit die relaties? Mede op grond van deze tekst is door sommige christelijke huwelijk/seksualiteit afgewezen of, andersom, heeft het geleid tot allerlei vormen van vrij seksueel verkeer: maakt niet hoe/wat je seksuele relaties hebt. Want: straks wordt allemaal anders!
Zo is het niet. Jezus gumt nooit uit wat de Schepper maakte, nergens relativeert Hij dat. Jezus doet veel meer. Die intieme relatie tussen man en vrouw; dat grote geheim in ons leven: dat wijst naar Mij en de gemeente. En dat begint niet bij opstanding uit de dood: dat begint in Jezus. Zo 1 Korintiërs 7 te begrijpen. In Christus die ons leven is geworden. Het is alsof Jezus hier, tussen regels door, zegt:
Ik ben jouw intimiteit. Voor singles. Voor getrouwden.
Ik ben jouw thuis. Ik – ik; zegt Jezus.
Hij, Christus, is de vervulling van ons leven geworden, het geheim van de gemeente. ‘Onrustig is ons hart totdat het rust vindt in U’. Bekende uitspraak van de kerkvader Augustinus (hij kon zeggen want zelf een zoeker van jewelste). Minder bekend is de zin die daar pal voorstaat in zijn Belijdenissen: ‘naar U toe zijn wij geschapen’.
Ons leven is gemaakt met een richting. En dat is niet: getrouwd-zijn, huisje-boompje-beestje, werk. Zelfs niet: Gods wil doen. Onze richting, ons doel is God Zelf; Hem die we dankzij Jezus als onze Vader kennen.
We zijn niet alleen in relatie geschapen, maar zelfs tot relatie verlost. God is in Jezus ons leven geworden (Kol.3).
Deze twee dingen zegt de kerk, de Bijbel nasprekend, minstens over singel zijn. Basaal (schepping); diepste richting: God zelf, in Christus.
3 Een christen ís single; maar niet eenzaam.
Gemeente: vandaag is het dus niet in de eerste plaats een ‘doelgroepdienst’ (net zoals andere keren als een bepaald thema aan orde is) maar gaat het om het leren kennen van Jezus. Hem volgen: in de gemeente. Wat heeft de kerk aan singles? Heel veel: zo worden we er allemaal bij bepaald dat de Heer het doel van ons leven is. Wat kan de kerk van singles leren? Misschien word je juist als single wel sneller naar dat doel van je leven getrokken: God. Is je gebedsleven rijker, beter. Je leven met de Heer intiemer. Kun je natuurlijk niet in algemeen zeggen: maar herken je dat? Dat is een grote winst voor heel de gemeente. Ook om te horen dat je er echt niet alleen voor staat.
Ook. Als je zo luistert, hoor je diepe klanken van het evangelie. Tegelijk: we moeten niet gaan ‘vergeestelijken’ als het over single-zijn gaat. We zijn verlost; we zijn net zo goed verloste schepping.
Herken je het verlangen van Adam naar een tegenover? Voelt je leven, met alles wat je wel hebt/krijgt en ook in die relatie met de Heer, toch ook (soms) incompleet? Bid je Heer daarvoor? Misschien al lang. Vraag je je af: waarom kreeg ik die niet? Wat doe je daarmee als je hem/haar mist? Heb je voor jezelf misschien al bedacht: ik zal single blijven? Heb je daar vrede mee? Voel je de pijn dat je misschien nooit hier bij doopvont stond? Een tegenover die liefdevol is maar ook corrigerend is: hoe vul je die beide dingen in als je single bent? Mis je een intieme, seksuele relatie – en kun je daar goed mee omgaan, zeker nu het in onze tijd niet normaal lijkt om zonder seksuele relatie te leven? Het blijven wezenlijk vragen. Wat is het mooi en wat past het ook in de gemeente om daarover in alle openheid te spreken.
We hebben in onze kerk een training voor stellen die gaan trouwen, net getrouwd zijn. Binnenkort ook, als goed is, voor stellen die al wat langer getrouwd zijn. Er is ook zo’n training voor singles. Waarom zouden we in onze kerk, misschien ook samen met Centrum, niet zo’n training houden? Net als bij training of huwelijk gaat die training over alles wat hoort.Ik zou de singles in de kerk vooral willen aanmoedigen daarmee bezig te zijn. Niet om als groep apart te staan – zeker niet blijvend – maar wel om met elkaar te delen waar je tegenaan loopt in je single-zijn. Misschien ook om naar de kerk toe aan te geven wat je wel/niet nodig hebt, wat ons samen meer en meer kan maken tot wat we straks zingen: alles in allen zult U voor ons zijn (GK 125).
Laten we het ook omdraaien. Wat hebben singles aan de kerk? Heel veel: hier vieren we dat Christus alles in allen is (HA). In Christus ben je een compleet mens. Wat kunnen singles van de kerk leren? Ik wil het met een woord van Jezus zeggen. ‘Wie mij volgt, maar niet breekt met zijn vader en moeder en vrouw en kinderen en broers en zusters, ja zelfs met zijn eigen leven, kan niet mijn leerling zijn’ (Lu 14:26). Christus gaat vooraf aan iedere relatie: anders kan het niet in het leven v christen. Dat gaat ver. Christen is single; nooit eenzaam. Gemeente: laten wij dat ook echt zo zien? Singles: ervaren jullie dat zo in de gemeente? Die steun is de steun die we in Christus aan elkaar geven, te geven hebben. Hij alles in allen. We zijn daar nog niet; het is wel en moet telkens meer onze richting worden. Want: naar U toe, Heer, zijn wij geschapen en onrustig is ons hart totdat het rust vindt in U.
Deze preek over singles is onderdeel van een serie. De andere preken gaan over seksualiteit/Hooglied (https://jmhaak.com/2014/03/06/hooglied-en-doutzen-kroes-preek-hooglied/) en het huwelijk/Efeziërs (https://jmhaak.com/2013/02/14/het-grote-geheim-gods-trouw-weerspiegelen-preek-valentijn-special-marriagecourse-2012/).
Ook vind je op de site van ds. Haak handouts voor gesprek en een document dat als basis onder de serie fungeert.
Met toestemming overgenomen van ds. Matthijs Haak
Klik hier voor het themadossier Alleengaanden.
